Ngā whenua i tāpuitia ai (wehenga 27B)

Kāore e taea e te Taraipiunara te tūtohu i te whakahokinga o ngā whenua i pupurihia tūmataitihia ki ngāi Māori, ā, kāore hoki e taea te tūtohu ki te Karauna kia whiwhi ki te whenua i pupurihia tūmataitihia. Ko ngā aweretanga ki tēnei e kitea ana i roto i ngā wehenga 8A ki te 8HJ o te Treaty of Waitangi Act 1975. Ko tētahi o ēnei aweretanga ko te tāpuitanga whenua wehenga 27B.

He aha te tāpuitanga whenua wehenga 27B?

Ko te tāpuitanga whenua wehenga 27B he tāpuitanga i whakaurua ki te whenua tūmataiti nō tētahi hinonga o te kāwanatanga i mua. Ka mea ēnei tāpuitanga whenua ka taea e te Taraipiunara te tūtohu i te whakahokinga o taua whenua ki te Māori.

Ki te pēnā, me ruku tātari te Taraipiunara i te tuatahi ki taua whenua me te pūrongo i ngā kerēme hāngai e pā ana ki taua whenua. Ina whakaarohia e te Taraipiunara e whai kiko ana tētahi kerēme ki taua whenua, ka taea te tuku i te tūtohutanga whai mana ki te Karauna kia hoko i te whenua me te whakahoki ki te puritanga Māori hei ara ki te whakatau i tētahi kerēme. E mōhiotia ana tēnei tukanga ki te ingoa tāmata.

I te nuinga o te wā, kāore he mōtika kia kōrero nō te kaipupuri whenua o te whenua i tāpuitia e pā ana ki ngā pātai e ara ake ana i roto i ngā whakahaerenga ā-ture a te Taraipiunara e pā ana ki taua whenua. Ko te pūtake o tēnei aukatinga kia kaua te kaipupuri whenua, tae atu ki te kaipupuri whenua i hoko i te whenua me te mōhio e tāmatatia pea, e wero i te nohoanga, te whakataunga rānei o tētahi kerēme e pā ana ki taua whenua. Heoi anō, ka āhei te kaipupuri whenua te kōrero mō ngā meka anake e pā ana ki taua whenua.

Ngā tono ki te unu i te tuhinga tāpuitanga ki te whenua i raro i te wehenga 27B

Ka āhei ngā kaipupuri whenua tūmataiti te tono ki te rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi kia unu i te tuhinga tāpuitanga ki te tiwhikete taitara i raro i te wehenga 27B. Kei raro tēnei i ngā wehenga 8D ki te 8H o te Treaty of Waitangi Act 1975. Kāore he utu kia tono.

Kei roto i te Tuhinga Ārahi i ngā Tikanga me ngā Tukanga nā te rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi ētahi atu mōhiohio, me ngā tauira o ngā puka e hiahiatia ana kia unu i te tuhinga tāpuitanga i raro i te wehenga 27B.

Tuhinga Ārahi i ngā Tikanga me ngā Tukanga [PDF, 900 KB]