Kei Te Tai Tokerau ngā whenua o ngā iwi o Te Roroa. E hia kē mai ngā rautau, i nōhia e rātou ngā whenua mai i te Whanga o Kaipara ki te raki, ki te Whanga o Hokianga tae atu ki te ngāherehere kauri whakahirahira ki Waipoua.

He maha ngā pā puta noa i te whenua o Te Roroa; he haumako te tauwāhi nei i ngā rauemi taiao. He maha ngā mahinga kai, te wāhi e kohia ai, e whakaritea hoki i runga i ngā tikanga tuku iho:

  • ko ngā awaawa awa haumako i āta ngakina ki te kūmara, te taro me ētahi atu huanga kai;
  • ka whakarato ngā ngāherehere i ngā kiore, ngā manu, me ngā tipu mō te kai, ngā kākahu, ngā rongoā, me ētahi atu hiahia;
  • he nui rawa atu te wai māori;
  • kikī ana te moana me ngā awa i ngā tuna, ngā kātaha, ngā kōaro, me ika kē; ā
  • puta noa i te takutai, he pukahu te tipu o ngā kaimoana.

Wāhi Tapu

He maha ngā wāhi tapu i runga i tēnei whenua, ngā wāhi me te hiranga hōhonu ā-wairua, ā-ahurea, ā-hītori anō hoki ki Te Roroa nā ngā hononga ki ngā tūpuna o te iwi. Ko ētahi o ngā wāhi tapu tino hira ko Manuwhetai me Whāngaiariki, te pari o Maunganui, Kawerua, Waipoua, Kaharau, Te Taraire, me ngā roto o Taharoa me Kaiiwi.

Ka whakarato ngā wāhi tapu i te pūtake ā-wairua, ā-ahurea hoki o te iwi Māori. He urupā pea ngā wāhi tapu, he wāhi motuhake rānei e hāngai ana ki te whānautanga mai, te matenga rānei o ngā rangatira, ngā wāhi rānei e tāraia ai ngā waka tuku iho, i ū ai rānei ngā waka. Ka whakanōhia pea te tapu taupua ki ngā whenua tahere manu, hī ika rānei, ngā ngakinga rānei ki te whāomoomo, ki te whakahaumaru hoki i ō rātou rauemi. Kei roto i te wāhi tapu ko ngā wāhi e pā ana ki ngā tūpuna motuhake me ngā takunetanga e hono ana ki a rātou. Ka whakarato ngā wāhi tapu i 'ngā tohu ā-ahurea, ā-iwi hoki'.

Ka hira tonu, ka tapu tonu ēnei wāhi mō āke tonu. Nā reira, i te wā e whai whakaaro ana ngā rangatira o Te Roroa kia hoko i ō rātou whenua i ngā 1870, i mōhio rātou he mea hira mā te iwi kia whakahaumarutia ēnei wāhi kia kaua e hokona, mō te oranga o te iwi me ngā whakatupuranga e heke mai nei.

 

Te akomanga e whai mai ana